Şair, tərcüməçi Qismət Rüstəmovun “Qafqazinfo”ya müsahibəsi:

- “Bir qadın var hardasa” şeiri necə meydana gəldi? Qadınla bağlı çox şeirlər yazılır. Amma bu şeir xeyli insanın hisslərinə toxunur.

- Üç-dörd il bundan qabaq mən yaradıcılıq fakültəsində poeziyadan dərs dediyim müddətdə tələbələrlə eksperimentlər edirdik, onlara tapşırıqlar verirdim. Məsələn, hər hansı bir mövzunu yarımçıq təklif edirsən, uşaqlar onun davamını yazmalıdır. Məhşur bir əsərdə  kişinin baxış bucağından yazılıb. Tapşırıq verirdik ki, bunu dəyiş, qadının baxış bucağından yaz. Belə eksperimentlər etdiyimiz vaxtlarda mən özüm də dəftərçəmdə bir neçə variantda ayrı-ayrı şeir və hekayələr yazırdım. Bu prosesin içərisində nədənsə bir gün bu şeirin ideyası gəldi. Hansısa hekayədən, şeirdən doğmadı. Ehtimal olunan bir çox qadın obrazları nəzərdə tutulur və bu obrazlar bir qadında ümumiləşdirilir və onların vəziyyəti yazılır. Əzilmiş, ikinci plana atılmış, özünü ifadə edə bilməyən qadınlar... Və maraqlısı budur ki, bu şeiri qadın şairə yazsın. Bir kişi şairin bu rakursdan baxıb yazması çətindir. Bu şeir bu qədər maraq doğura bilibsə, yəqin bir az da səbəbdən olub. Şeirin içərisində sıxışdırılmış qadının faciəsi var, final da ironik notlarla bitir: “mən çox bədbəxtəm yerinə, çox mətbəxtəm...” Bu, bir söz oyunudur. Freydin nəzəriyyəsində olduğu kimi, bizim alt şüurumuza atdığımız, üzə çıxartmadığımız, daim gizlətdiyimiz hisslər, fikirlər var. Amma bəzən biz zarafat edəndə yaxud dilimiz çaşanda özümüzdən asılı olmayaraq, sızıntılar üzə çıxır. Final da elə düşünülmüşdü ki, birdən çaşar “mətbəxtəm” deyər, Freydin dediyi kimi, çaşdığı anda dediyi, illər boyu gizlədilmiş həqiqətdir. Şeiri oxuduqda görürük ki, hər bənddə fərqli-fərqli qadın obrazından danışılır. Bu şeir təkcə Azərbaycan qadınının problemlərini danışmır, ümumilikdə bütün qadınlardan danışılır.

- Özünüzün qadına münasibəti necədir? Ətrafınızdakı qadınlar mətbəx xanımlarıdır, yoxsa sosial mövqeyi olan aktiv xanımlardır?

- Mənim qadına münasibətim sosial mövqeyi olan, həyatı aktiv yaşayan xanımları görməkdir. Bizim cəmiyyətin buna çox ehtiyacı var. Həyat yoldaşım da evdar qadın deyil, reklam şirkətində çalışır. Həmçinin bədii ədəbiyyat tərcüməçisidir. Kifayət qədər kitabı çapdan çıxıb, ingilis dilindən təcümə edir. Bizim evdə mini yaradıcı atmosfer var. Hərə öz miqdarınca ailəsində, ətrafında, sevgilisinə, həyat yoldaşına münasibətdə mümkün qədər azadlıq çərçivəsini genişləndirməlidir. Qadınların aktiv həyata qoşulmağı çox vacibdir. Mən düşünmürəm ki, bizdə vəziyyət faciəlidir, 20-ci əsrin 30-cu illərindəki kimi qadınların hüququ yoxdur. Əslində, bizim cəmiyyətdə qadınlar aktivdir. Xüsusilə, son 10-15 ildə qadın sürücülərin sayının çoxluğundan tutmuş, ayrı-ayrı sahələrdə rəhbər  qadınların vəzifədə çalışmağına qədər bu aktivliyi görürük. Amma könül istər ki, bu aktivlik daha da genişlənsin. Bundan əlavə, əsas “qadından ağıllı nəsə gözləmək olmaz”, “qadın yaradıcı nəsə edə bilməz” kimi fikirlərin dağılmağıdır. Sosiallıq artıqca, bu artıq öz-özünə tənzimlənir. Amma bəzən bölgələrdə elə xəbərlər oxuyuruq ki,.. Keçmişin qalığı kimi qəribə tendensiyalar özünü tutub saxlayır. Məsələn, qız uşaqlarını məktəbə göndərmirlər, azyaşlı qız uşaqlarının erkən nikaha girməsi və ondan sonrakı fəsadlar, ailələrin dağılması və sair. Bunun səbəbi bütün proseslərin yalnız paytaxtda baş verməyidir. Mədəniyyətin paytaxtdan kənara da yayılmasına ehtiyac var. Bakı bu atmosferi, sirkulyasiyanı kənarlara ötürməlidir. Ən sadə misal deyək: kitab evləri bölgələrdə çox azdır. Nə varsa, şəhərin mərkəzində var. Bunun zəncirvari bölgələrə daşınması baş verməlidir ki, həqiqi maarifçilik çiçəklənsin. Və yaxud bütün kinoteatrlar şəhərin mərkəzində bəlli küçələrdədir, Nizami küçəsi, Rəşid Behbudov küçəsi və sair. Bu kinoteatrlar bölgələrdə yayılmalıdır ki, mədəni proses ölkəboyu genişlənsin. Bu, ölkəboyu getdikdə ümumi səviyyə qalxır. Qəribə haldır, Bülbül prospektində 21-ci əsrdir, balaca maşına minib 3 saatlıq uzaqlaşanda isə bir rayona, sanki 20-ci əsrin əvvəllərinə qayıdırsan. Bir ölkənin içərisində əsrlər toqquşur. Halbuki yumşaq keçid olmalıdır.

- Ədəbiyyatda gündəm məsələsi yoxdur. Məsələn, qonşu Türkiyədə romanlar, əsərlər yazılır və seriallar çəkilir. Bununla da ədəbiyyat gündəmdə qalır. Bizdə isə kitabı, əsəri müzakirə edən yoxdur. Heç kəsin yadında deyil ki, sonuncu dəfə hansı kitab müzakirələrə səbəb olub?

- Vəziyyət elədir ki, biz kitablarımızı öz hesabımıza çapdan çıxarıb imza günündə, təqdimat günündə hər hansı yerlə danışılıb özümüz satırıq. Özümüz müsahibə verib reklam etməyə çalışırıq. Dünyada ayrı-ayrı ixtisas sahələrində, deyək ki, ədəbi agent, reklam meneceri və sair kimi bütün işləri müəllif təkbaşına görməlidir. Bunun da başlıca səbəbləri var: Kitabla bağlı mərkəzi aparatın olmaması... Kitab ticarəti palatasımı deyək, kitab şəbəkəsimi deyək, ölkəboyu olmalıdır ki, birinci kitabın tirajı qalxsın, nəşriyyatın müəlliflə münasibətinə baxılmalıdır. Müəllif kitabı cibindən pul verib çap etdirməməlidir. Dünya praktikasında belədir ki, nəşriyyat müəlliflə müqavilə bağlayır. Gələcəkdə satılan kitaba görə müqavilə əsasında hər şey tənzimlənir ki, neçə faiz müəllif ala bilər, neçə faiz nəşriyyat. Kitabın tanıdılması ilə bağlı onlarla jurnal olur. Bu jurnallarda revyular yazırlar. Müəllif üç-beş il boyunca roman yazırsa, onun işi yalnız əsərə konsentrasiya olmaq, əsərə köklənmək, əsərlə bağlı gəzməli yer varsa, oraları gəzmək, oxunmalı şey varsa, öz otağına qapanıb oxumaqdır. Amma bizdə sən başqa işdə işləməlisən ki, maddi gəlirlərin hesabına dolana biləsən, artıq qalan vaxtlarda bədii yaradıcılıqla məşğul olasan, sonra bədii yaradıcılığını öz hesabına çap etdirəsən, çap etdirdiyin kitabın reklamını edəsən və sair və ilaxır. Kitab bazarı elə olmalıdır ki, müəllif öz çap etdirdiyi kitabın tirajı ilə növbəti kitaba qədər dolana bilsin. Bakı kimi bir yerdə 10 min tiraj bir az gülməli görünür. Ancaq sovetlər dönəmində bir kitabın tirajı 100 minə çatırdı. Düzdür, o zamanlar məcburiyyət  də var idi. İndiki vəziyyətdə müəllif 10 min yox, 5 min tirajla satılan kitabdan normal dolana bilər. Bu da ona imkan verəcək ki, sırf oturub yaradıcılıqla məşğul olsun. Və yaxud da serial. Türkiyə 2-3 böyük serial industriyasından biridir. Orada söhbət milyonlara yaxın büdcədən gedir. Bizdə aktyora verilən qonorar dilə gətirilməyəcək qədər gülünc məbləğlərdir. Problemlər çoxdur. Rəqabət yaratmaq istəyiriksə ki, öz milli sənayemiz yaransın. Bunun üçün çox yuxarı vəsaitlər ayrılmalıdır. Öz keyfiyyətli kinomuz olmalıdır ki, xarici kino ilə rəqabət edə bilsin. Düzdür, son dövrlərdə çıxan komediya janrındakı kinolar pis deyil, normaldır, insanlar izləməyə gedirlər. Amma onların da film kimi səviyyələri qənaətbəxş deyil, aşağı səviyyəlidir. Amma hər halda bu, birinci mərhələdir. İnsanların ayaqlarının kinoteatrlara alışması üçün belə filmlərin də əhəmiyyəti var. Sonrakı mərhələdə daha ciddi filmlər çəkiləcək. Ümid eləyək. Yəqin siz dediyiniz kimi, bir mərhələ də olacaq ki, milli romanlarımız seriallaşdırılacaq. Amma hələ ki, ona iki-üç illik mərhələ var. Ədəbi tənqid axı hər şeyi dəyişmək qüdrətində deyil. Ümumiyyətlə, bu  model dünyada aktual deyil. Bu, artıq dünyada marketoloji bir şeyə çevrilib. Bunu bir məhsul kimi reklam etməlisən.

- Ədəbiyyatda indi bu peşənin daşıyıcılarını fəhləlik peşəsi ilə eyniləşdiririk. Qazanc artmır, ortada pul yoxdur və yüksəliş deyilən bir şey yoxdur. Digər peşə sahiblərində irəliyə doğru ümidlər var və bu insanlara motivasiya verir ki, çalışdığı sahələrdə işləsinlər. Siz necə düşünürsüz?

- Yazıçılıqda ən yaxşı halda iki cür motivasiya ola bilər. Biri növbəti əsəri daha mükəmməl yazmaq. İkincisi də, miqyas etibarilə öz ölkəsinin sərhədlərini aşıb daha böyük ölkələrdə dünya oxucusuna xitab etsin. Bir yazıçının arzuları bundan ibarət ola bilər. Burada müdir müavini olub, sonradan müdir olmaq imkanı yoxdur. Və yaxud da bir yazıçının beynəlxalq mükafat almağı yazıçının ən pik nöqtəsidir ki, bir çox yazıçıları da bu qane etmir. Çünki bir müddətdən sonra bu unudulur.

- Ədəbiyyatımız gündəmdə olmasa da, yazarların bəziləri gündəmə meyillidir. İstənilən iki nəfərin mübahisəsinə müdaxilələri tez-tez olur. Amma siz bu proseslərdən bir qədər uzaqsız. Səbəbi nədir?

- Yazıçılar zaman-zaman ədəbiyyatın ikinci plana keçməməsi üçün bəzən şou elementi ilə mövzuya tərs tərəfdən baxaraq aktuallığını saxlamağa çalışırlar ki, bu da normaldır. Amma mən xaraktercə rasional təbiətli bir adamam. Bacarmıram ki, polemikaya girib kiminləsə mübahisə edim. O mənada həvəssizəm. Proses haqqında düşünmək, araşdırmaq və əgər yazmaq istəyirəmsə ki, bu haqda fikrim olsun, onu oturub yazı şəklində yazmaqdır. Ya kitabda, ya qəzetdə, ya da saytda. Əgər sosial şəbəkələri izləyirsizsə, səhifəmdə ironik fraqmentlər yazıram ki, yenilənək, üzümüzdə təbəssüm doğursun. Amma belə böyük polemika açasan, orada da adamlarla mübahisə edəsən, belə şeylər müəllifin enerjisini çox alır. Həmin enerjini daha faydalı səmtə yönəltmək olar. Virtual çayxanada oturub dilləşməkdənsə, oturub hansısa kitabı tərcümə etmək daha yaxşıdır. Həm özün oxuyursan, həm dilin içərisində olursan, sonda da insanlara təqdim edəcək kitab ərsəyə gəlir. Açıq deyim, məni ədəbiyyatda maraqlandıran elə məsələlərdir ki, bunlar kütlənin müzakirə etdiyi məsələlər deyil. Daha çox mütəxəssislər arasında  gedən məsələlərdir ki, dostlarımızla əyləşib çay içəndə müzakirə edirik.

- Sizə kənardan baxanda 32 yaşdan çox vermək olar. Çox böyük düşünürsüz. Çünki 32 yaşındakı insan bir qədər çılğın, fərqli olur.  

- Müxtəlif şeylər eşitmişəm. Amma əksini də eşitmişəm ki, daha cavan görünürsən.  Görünür, bu, xarakter məsələsidir. Baxan adama görə fikirlər dəyişir. Türklərin belə sözü var, tipim belədir. Tip etibarı ilə daha sakit, rasional adamam. 10 ildən artıqdır ki, bütün saatımı, günlərimi peşəkar ədəbiyyatla məşğulam. Daim yazmaq və oxumaq. Bilgi də elə bir şeydir ki, adamı ağırlaşdırır da, adam boş olanda daha rahat hərəkət edir. Özüm haqqında danışmaq kimi çıxmasın, bir az çalışıram ki, cümlələri yumşaq seçim. Məhşur misalda deyildiyi kimi, boş qazan çox səs çıxarar.

- Peşəkar ədəbiyyatdan danışdınız. Amma gündəmdə qalmaq üçün bir çox yazıçılar var ki, oynaqlığa üstünlük verir. Bu da kitab satışının daha çox tirajlanmasına söykənir. Cavidin Röya Ayxanın həyatından bəhs edən kitabı ölkə gündəmində rezonans doğurdu. Bu tip mövzulara müraciət etməməyinizin səbəbi nədir? Yığdığınız statusla bağlıdırmı? Bu kitablar kütləvi olaraq, müzakirə olunur, ancaq birmənalı qarşılanmır...

- Bir müəllif kimi mənim məqsədim daha yaxşı, qalıcı bir əsər yazmaqdır. Dostların yazdığı bu tip kitablar bütün dünyada var. Mədəniyyətin donuqlaşıb tərpənmədiyi bir zamanlarda bu yazıların bir iynə batırıb canlandırmaq funksiyası da var. Yəni oturub, ağır, akademik şeylərdən yaza bilməz ki. İncəsənət interaktivdir. Bayaq da dediyim kimi xarakterim başqa olduğu üçün daha qalıcı yazılar yazmağa üstünlük verirəm. Amma bu, məni bir o qədər də narahat etmir. Öz seçimimdir. İstəsəm, edə bilərdimmi? Əlbəttə, edə bilərdim. Gündəmə gəlməyin Azərbaycanda üç-beş yolunu bilirlərsə, mən onun iyirmi-otuz yolunu bilirəm. Bu, mənim içimdən gəlmir. Əsas özümə olan münasibətdə səmimi olum. Amma onların işində qəbahət görmürəm. Ən azından ədəbiyyatı gündəmə gətirir. Amma onu da deyə bilmirəm ki, bundan sonra oxuyucular şou yazılarını oxuyub daha ciddi müəllif əsərini oxuyacaqlar, ya yox. Bunlar hamısı insan xarakteri ilə bağlı məsələdir. Özünü xilas etmək, cilalamaq, indi olduğundan başqa adama çevrilmək istəyi varsa, təkcə kitabla deyil, hansısa yolla ona nail olacaq. Ola bilsin kino ilə, musiqi ilə. Hamının maarifçi olması, hamının dəyişməsi gülməlidir. Mümkün də deyil. Məsələn, dərs dediyim universitetdə bədii ədəbiyyatdan danışırsan, amma görürsən ki, bu, tələbənin marağında deyil. Daha fərqli sahəni, məsələn riyaziyyatı, iqtisadiyyatı yaxşı başa düşür. Merkantil münasibətlərdə çox istedadlıdır, poeziyanı başa düşmür də. Zorla deyil ki. Bu məsələ məncə, bir az rahat olmalıyıq. Hamıya bir missiya yükləyirik, o sovetdən qalma düşüncələrə görə ki, yox, gənclər falan-filan...  Bizim işimiz təqdim etməkdir, istəyən oxuyur, istəməyən oxumur.

- Bir qrup yazar var ki, yazı uğurlu alınmasa da, onlar tənqid etmir. Hətta sosial şəbəkədə onun piarını da aparır ki, uğurludur, əla yazmısan. Ancaq onun narazı olduğu qarşı tərəf əla yazsa da, tənqidə başlayır. Buna münasibətiniz necədir?

- Mən düşünürəm ki, ədəbiyyat qruplarının olması normal və vacibdir. Yəni bir-birinə estetik baxışı olan, eyni dünyagörüşlü adamların bir yerdə toplaşıb müzakirə etməsində qeyri-adi bir şey yoxdur. Bu, bütün dünya cərəyanlarında olub. Xüsusilə, 20-ci əsrin əvvəllərində Paris ətrafındakı məlum məktəblərə baxsanız, dadaistlər bir yığışırdı, kubistlər bir yığışırdı, Pikassonun ətrafında bir qrup var idi. Madriyanın ətrafında bir qrup var idi. Amma eyni zamanda onların da ortaq görüşdükləri bir məkan var  idi. Yəni burda qeyri-adi bir şey yoxdur. Bizim dostlar arasında, əgər buna qrup demək olarmı bilmirəm, ortaq düşüncəyə sahib ədəbiyyatşünaslarla öz aramızda mübahisələrimizi edirik. Təkcə öz yazdığımızdan deyil, dünya yazıçılarının əsərləri ilə bağlı da olur. Bayaq dediyim ki, kitaba olan münasibət və müəllifin bu həngamələrdə vaxt tapıb kitab yazması və sair elə şeylərə gətirib çıxarır ki, bəzən bəzi şeylərə göz yummalı oluruq. Sən durub hansısa fransız, ingilis yazıçıyla müqayisə edəsən. Axı, o şərtlərin içində yaşamır. O, övladına ayıracaq vaxtından kəsib nəsə yazıb. İçəridə müzakirlər gedir, mübahisələr olur, ancaq mətbuata yansımır. Artıq tənqidçi düşüncələr devrilib. Dünyada elə şey qalmayıb ki, müəllifi konkret hansısa yazısına görə tənqid edəsən. Bizdə elə tənqidçilər var, hələ də elə düşünürlər ki, “hə sən Allah bağışla, gələn dəfə sizin tənqdilərinizi nəzərə alıb başqa cür yazaram”. Artıq dünyada ciddi ədəbiyyatlar ciddi nəşriyyatda çap olunur deyə, avtomatik bəlli bir süzgəcdən keçir. Nəşriyyata yüzlərlə roman gəlir, nəşriyyat pis olanlarını çap edib tənqid etmir. Əvvəlcədən çapa buraxmır. Və kitablar bəlli kateqoriyalarla çap olunur. Bu, böyük bir kitab mexanizmidir. Yəni siz dediyiniz tənqid o zaman öz yerini tutacaq ki, kitabla bağlı problemlər həll olunsun. Bunlar hamısı bir orqanizmdir, bir-birilə bağlıdır. Düymənin birini səhv bağlayanda bütün paltar səhv bağlanır. Kitab səneye prosesinin içərisində problem var, müəllifin dünya ilə ayaqlaşa bilməməyində problem var və sair. Amma buna baxmayaraq, əlli-yüz ədəbiyyatçı var, fədəkarlıq edirlər ki, ədəbiyyat ölməsin. Hamı çəkilsə ki, əşi, bu sahədə pul yoxdur, bu, bizim üçün böyük mənəvi bir kəsir olar. Az da olsa, ədəbiyyat saytları, qəzetlər, jurnallar var ki, onlar ədəbiyyatı ölüb getməyə qoymurlar. Mən çıxış yolunu kitab sənayesinin Azərbaycanda formalaşmasında görürəm. Sənaye kimi baxmasaq, formalaşmasaq və ölkə boyunca bu proses getməsə, problemlər daha uzun müddət davam edəcək.

- Sizinlə bağlı bir təəssürat da formalaşıb ki, Rəşad Məcid, Kamal Abdulla dəsti-xətti ilə gedir, onun himayəsində olan kimi fikirlər səsləndirir. Bu, sizi narahat etmir?

- Narahat etmir. Çünki belə görünə bilər. Amma bu, bir ədəbiyyat camiəsidir. Kimsə kiminsə yanında işləyir. Mən Mulitkultiralizm Mərkəzində işləyirəm, Xarici Dillər Universitetində işləyirəm və rəhbəri Kamal Abdulladır. Nə bilim, 5 ildən sonra ola bilsin, Nizami Kino Mərkəzində işləyim, onda da oranın rəhbərinin adamı sayılacağam? Kənardan etiket yapışdırmaq ədəbiyyatətrafı söhbətlərdir. Bu da normaldır, mənim hamıya münasibətim bərabər məsafədədir. Kimin yanında işləməkdən, kimin yanında olmaqdan asılı olmayaraq, təfəkkür baxımından kimi özünə yaxın hiss edirsənsə, onunla da işləyirsən. Burda qeyri-adi heç nə yoxdur. Sizə, məsələn, deyirlərmi ki, Elbrus Ərudun komandası?! Yəni bu, normaldır. Bu etiketlər harasa can atıb özünü ifadə edən adamların yapışdırmağa çalışdığı şeylərdir. Bütün fikirlərə açığam. Elə fikirləşir, qoy elə olsun.

- Bizdə cəmiyyət statusu olan insanlardan siyasi-ictimai məsələlərə münasibətini öyrənmək istəyir. Ramiz Rövşən, Musa Yaqubu misal çəkə bilərik. Ümumiyyətlə, sizcə, insan yalnız yaradıcılığa köklənməlidir, yoxsa digər məsələlərə də açıq olmalıdır?

- Bir məcburiyyət kimi qoyulması etik deyil ki, sən mütləq buna münasibət bildirməlisən. İstəyən bildirər, istəməyən bildirməz. Bizdə deyirlər də, ziyalı sözü, filan. Amma indiki cəmiyyət göstərir ki, ziyalı sözü o qədər də nələrəsə təsir eləmir, o gücdə deyil. Biri var ki, sən 100-200 min tirajlı kitabın müəllifisən, hər dediyin əks-səda doğurur. Axı yazıçı, şairin intellekti öz çərçivəsindən kənara çıxmır. Şou  və kriminalla dolu mətbuatımızın içərisində bir neçə saatın içərisində əriyib gedir. Yenə də hansısa müğənninin çılpaq fotosesiyası daha çox paylaşılıb, müzakirə olunacaq. Amma onun qalıcı olması üçün yaxşı olar ki, məsələn, filmlə deyilsin. Son dövrdə “Pərdə” filmi çəkildi və bizim bəzi mental nöqtələrimizə toxundu. Onun izləyici toplaması, insanların reaksiyası balaca açıqlamadan daha tutarlıdır. Amma daha kəskin sosial çağırışlar edən Sartor kimi, Svetlana Alekseyeviç kimi bu xəttin yazıçıları, bir də var ictimai-siyasi məsələlərdən uzaq olar Borxes kimi yazıçılar. Bu da seçimdir. Bu, birini yaxşı, o birini pis eləmir.

- Yazıçılarda şeir yazmaq ortamı fərqlidir. Siz yol getdiyiniz anda şeir yadınıza gəlir, misralar uyğunlaşır, tez telefonamı qeyd edirsiz? Yazdığınız ortam necə olmalıdır?

- Hər yerdə insanın beynində misralar gələ bilər. Yəni şeir paket şəkildə “download” olub beyinə gəlmir. Hansısa ideyasının hansısa parçası olur. Fürsəti tapıb qeyd edirsən, amma fürsət tapmadığın yüzlərlə misra olur ki, yaddan çıxıb gedir. Peşəkar ədəbiyyat saatlarla yazı masasında oturub, konsentrasiya olub yazma işidir. Bir az da ədəbiyyatı o cür görürəm, o cür də yazıram. Bu əhval-ruhiyyəni ovqat tərəfi də var. Amma ovqat tərəfinə köklənib ilham pərini gözləmək olmaz. İlham pərin elə konsentrasiyadır. Mikrofonu müğənniyə verirsən, o da oxumalıdır. Yəni peşəkarsansa daha bir il deyə bilməzsən ki, ovqatım yoxdur. Yazı bir az oturub özünü məcbur etməkdir. Zorla yazmağa yox. Yazmağın yarı faizi intellektdirsə, qalan yarısı iradədir ki, oturasan. Çünki sənə indiki dünyada yazmağa mane olan minlərlə vasitə var. Ən çətini özünü o stola bağlamaqdır. Uzun illər sonra özümü yazı masasına öyrəşdirmişəm. Bir az çətin başa gəlib, çünki 10-15 il qabaq gənclik maraqları səni başqa istiqamətə çəkirdi. Amma son 5-7 ildir ki, özümü yazı masasına oturmağa vadar etdirə bilirəm. Vacib deyil ki, hər gün oturasan və yazı yazasan. Mən yaradıcılıq haqqında bir şey yazmışdım, yaradıcı gənclərə məsləhətlər ki, yazmaq o demək deyil ki, oturub mütləq nəsə yazasan. Yazmaq heç nə yazmadan saatlarla ağ vərəqin qabağında oturmaqdır. Ağ vərəqin qabağında 10 saat oturmaq var aaa, o özü bir yaradıcı bir prosesdir.

- Elə şairlər var ki, çox gözəl şeirlər yazırlar, ancaq ifa edəndə kompleks keçirirlər. Sizdə necə?

- Yox, mən kompleks keçirmirəm. Vaxtilə tələbəlik illərində universitet səhnəsində ayrı-ayrı adamların şeirlərini oxumuşam. İndi o qədər də yaddaşımda qalmır. Yaddaşı da o qədər şeylə yükləmirsən. Kənarda virtual yaddaş varsa atırsan hard-diskə və sair. Şairlərin öz səsi ilə şeirlərini oxumağı da vacibdir. Çünki bədii qiraət qədər yaxşı oxumasalar da, intonasiyaları müəllifdən başqa heç kəs dəqiq bilməz ki, hansı tonla, hansı fasilələrdə deyilməlidir. İstənilən qiraət ustası belə şairin yazdığı şeirdə fasilələri bilə bilməz.

- Yəni siz bu gün bizə şeir oxuacaqsınız?

- Tapıb oxuyaram. Belə əzbərdən yoxdur. Yalnız parçalar var da, onların da yarımçıq qalmalarını istəmərəm.

Elvin Elxan

Video: Nuran Məmmədov